Netcongestie: hoe herken je het? 

Netcongestie vormt een steeds groter probleem voor ondernemers in Nederland. Het elektriciteitsnet bereikt op steeds meer plekken zijn maximale capaciteit. Dat heeft grote gevolgen voor bedrijven die willen uitbreiden, verduurzamen of zelfs starten. Als ondernemer wil je natuurlijk niet voor verrassingen komen te staan. Maar hoe weet je of jouw bedrijf te maken krijgt met netcongestie: nu of in de toekomst? Wij laten zien wat voor jou van belang is.

In het kort:

• Netcongestie herken je aan signalen zoals afwijzingen bij verzwaringen, wachttijden voor nieuwe aansluitingen en beperkte teruglevermogelijkheden
• De capaciteitskaart van Netbeheer Nederland laat zien wat er speelt in jouw regio
• Let op communicatie van je netbeheerder 
• Monitoringssystemen helpen je om problemen met netcongestie te voorkomen
• Als je niet direct getroffen wordt, kun je toch indirect last krijgen door effecten in je keten
• Je kunt problemen voorkomen door op tijd in te spelen op de nieuwe situatie 

Netcongestie: wat speelt er?

Netcongestie betekent simpelweg dat het elektriciteitsnet in een bepaald gebied zo vol raakt dat de transportcapaciteit beperkt wordt. Het manifesteert zich op verschillende manieren en varieert in ernst per regio. 

De Nederlandse energietransitie zorgt voor een snelle toename van zowel duurzame opwek als elektrificatie van processen. Het elektriciteitsnet is niet ontworpen voor deze ontwikkelingen. Het raakt daardoor op steeds meer plekken overbelast.

Voor mkb-ondernemers vormt dit een concreet probleem. De netbeheerders kunnen in gebieden met netcongestie vaak geen nieuwe of verzwaarde aansluitingen meer toestaan. Ook het terugleveren van zelf opgewekte energie uit bijvoorbeeld zonnepanelen wordt in sommige regio’s beperkt.

De capaciteitskaart van Netbeheer Nederland toont dat in grote delen van Nederland inmiddels sprake is van transportschaarste. Dit geldt voor zowel afname (verbruik) als invoeding (teruglevering). De kleuren op deze kaart geven direct aan welke gebieden getroffen worden. 

Rode gebieden kennen volledige transportschaarste, waarbij geen nieuwe transportverzoeken gehonoreerd worden. Oranje gebieden verkeren in een onderzoeksfase, waarbij de netbeheerder kijkt naar mogelijke oplossingen zoals congestiemanagement.

Wat zijn de risico’s?

Als ondernemer loop je verschillende risico’s wanneer je niet tijdig herkent dat je met netcongestie te maken hebt of krijgt. Deze risico’s variëren van directe bedrijfsimpact tot gemiste kansen:

Groeibeperking: Uitbreidingsplannen kunnen stagneren wanneer je de benodigde extra elektriciteit niet kunt afnemen. Dit komt bijvoorbeeld voor bij bedrijven die willen opschalen maar geen verzwaring van hun aansluiting kunnen krijgen.

Vertraagde verduurzaming: Netcongestie belemmert vaak verduurzamingsplannen. Wanneer je bijvoorbeeld wilt overstappen van gas naar elektrische processen, kun je tegen transportbeperkingen aanlopen. Ook kunnen zonnepanelen soms niet (volledig) terugleveren, waardoor de businesscase verandert.

Kostbare noodoplossingen: Zonder tijdige herkenning moeten ondernemers vaak duurdere noodoplossingen implementeren, zoals dieselaggregaten die zowel kostbaar als minder duurzaam zijn.

Vestigingsproblemen: Voor startende ondernemers kan netcongestie betekenen dat bepaalde locaties simpelweg niet beschikbaar zijn voor energieintensieve bedrijfsactiviteiten. Bij het vinden van geschikte huisvesting moet de beschikbare netcapaciteit daarom expliciet meegewogen worden.

Indirecte gevolgen: Zelfs als je eigen bedrijf niet direct getroffen wordt, kun je hinder ondervinden via je toeleveranciers of klanten. Transportschaarste kan zo de hele keten beïnvloeden.

Zonder tijdige herkenning en actie kan netcongestie je bedrijfsvoering ernstig belemmeren. Voor sommige ondernemers vormt het zelfs een existentiële bedreiging. Gelukkig biedt vroegtijdige herkenning kansen om maatregelen te treffen.

Wat kun je doen: netcongestie herkennen

Je kunt op verschillende manieren achterhalen of je te maken hebt met netcongestie of hier in de toekomst mee te maken krijgt. Hier volgen concrete stappen om grip te krijgen op de situatie:

1. Raadpleeg de capaciteitskaart

De capaciteitskaart van Netbeheer Nederland (te vinden op capaciteitskaart.netbeheernederland.nl) geeft een direct visueel inzicht in de beschikbare transportcapaciteit in jouw regio. Deze kaart toont zowel de situatie voor afname als teruglevering:

• Transparant: Transportcapaciteit beschikbaar zonder wachtrij
• Geel: Transportcapaciteit beperkt beschikbaar zonder wachtrij
• Oranje: Gebied in onderzoek met wachtrij
• Rood: Geen transportcapaciteit voor nieuwe verzoeken beschikbaar

De kaart bevat ook informatie over wachttijden, geplande netuitbreidingen en het verwachte moment waarop knelpunten worden aangepakt.

2. Let op signalen van de netbeheerder

Netbeheerders communiceren proactief met bedrijven zodra er netcongestie optreedt in hun werkgebied. Deze communicatie neemt verschillende vormen aan, zoals officiële brieven of e-mails waarin zij transportbeperkingen in jouw regio toelichten. Ook ontvang je meldingen wanneer je een aanvraag indient voor een nieuwe of zwaardere aansluiting. 

Daarnaast publiceren netbeheerders relevante informatie op hun websites en zoeken zij bij ernstige situaties zelfs persoonlijk contact om de impact en mogelijke oplossingen te bespreken. Heb je dergelijke berichten ontvangen, neem deze dan serieus en onderzoek welke specifieke gevolgen dit voor jouw bedrijfsvoering betekent.

Heb je een brief ontvangen? Neem deze serieus en kijk welke specifieke gevolgen dit voor jouw bedrijf heeft.

3. Herken praktische gevolgen in je bedrijf

In de dagelijkse praktijk kun je netcongestie herkennen aan:

• Afnamebeperkingen: Je merkt dat je niet altijd je volledige gecontracteerde vermogen kunt benutten door voltagefluctuaties of andere beperkingen
• Terugleverbeperkingen: Je zonnepanelen of andere opwekinstallaties worden automatisch afgeschakeld om overbelasting te voorkomen
• Wachttijden: Je komt op een wachtlijst bij het aanvragen van een nieuwe of verzwaarde aansluiting
• Afwijzingen: Je verzoek voor uitbreiding wordt direct afgewezen door de netbeheerder

Door een monitoringsysteem te installeren, krijg je gedetailleerd inzicht in je energieverbruik en eventuele afwijkingen die op netcongestie kunnen duiden.

4. Inventariseer je huidige en toekomstige energiebehoefte

Bij netcongestie is het belangrijk na te denken over je huidige en toekomstige energieverbruik. Stel jezelf de volgende vragen:

• Hoe ziet mijn huidige energiecontract eruit?
• Wat is mijn gecontracteerd transportvermogen?
• Welke groeiplannen heb ik voor de komende jaren?
• Welke stappen wil ik nemen richting verduurzaming?
• Welke processen ga ik verder elektrificeren?

Door deze inventarisatie krijg je inzicht in mogelijke knelpunten voordat ze problematisch worden.

5. Check indirecte signalen uit je keten

Let op signalen bij je leveranciers en klanten:

• Vertragingen in toeleveringen door energiegerelateerde productiebeperkingen
• Veranderingen in vraag naar producten die met netcongestie samenhangen (zoals elektrische laadinfrastructuur)
• Berichten over netcongestie in vakbladen of branchenieuws van jouw sector

6. Houd veranderingen in regelgeving bij

Overheidsmaatregelen rond netcongestie ontwikkelen zich snel. Volg ontwikkelingen via:

• Nieuwsbrieven van brancheverenigingen
• Updates van de Autoriteit Consument & Markt (ACM)
• Informatie van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO)

[Gutenbergblok: CTA]

Meest gestelde vragen

Wat is het verschil tussen transportschaarste en netcongestie?

Netcongestie is de daadwerkelijke overbelasting van componenten in het elektriciteitsnet. Transportschaarste betekent dat de netbeheerder geen nieuwe contracten meer afsluit omdat er geen ruimte meer is. Als alles wat al in de pijplijn zit wordt aangesloten, zou er spontaan congestie optreden. De rode kleur op de capaciteitskaart duidt op transportschaarste, niet per se op actuele congestie.

Kan ik nog wel een nieuwe aansluiting krijgen als er transportschaarste is?

Formeel moet de netbeheerder je altijd aansluiten, maar als er transportschaarste is, krijg je een aansluiting zonder transportrechten. Je hebt dan wel een fysieke aansluiting, maar mag deze niet gebruiken om elektriciteit af te nemen of terug te leveren. In praktijk kiezen bedrijven er dan vaak voor om niet aangesloten te worden, omdat dit wel kosten met zich meebrengt maar geen voordelen.

Geldt netcongestie ook voor kleinverbruikers zoals huishoudens?

Netbeheerders streven ernaar om voor alle kleinverbruikers, zoals huishoudens, altijd transportcapaciteit beschikbaar te hebben. In praktijk lukt dit niet altijd, en worden soms ook aanvragen voor transportcapaciteit bij kleinverbruikers geweigerd. De problematiek speelt echter het sterkst bij grootverbruikers.

Hoe lang duurt het voordat netcongestie wordt opgelost?

Dit verschilt sterk per regio. De netbeheerders publiceren op de capaciteitskaart hun verwachtingen voor het oplossen van knelpunten. In sommige gebieden kan dit al binnen enkele maanden zijn, maar op veel plekken wordt pas rond 2030 of zelfs later structurele verbetering verwacht. De beoogde datum voor netuitbreiding is echter geen garantie – vertragingen komen regelmatig voor.

Kan ik zelf iets doen om netcongestie tegen te gaan?

Ja, er zijn verschillende maatregelen mogelijk. Je kunt energiebesparende maatregelen nemen, je piekbelasting verminderen door verbruik beter te spreiden, energie-opslag toepassen, of samenwerken met andere bedrijven om gezamenlijk slimmer met energie om te gaan. Ook zijn er tijdgebonden contracten en andere innovatieve oplossingen in ontwikkeling die helpen om binnen de beschikbare capaciteit meer te doen.

Ik ga aan de slag met het tweede artikel uit het contentoverzicht: “Energierekening ontvangen? Dit moet je weten”. Dit artikel valt onder het thema “Trigger” en is gericht op “Verkenners”.