Als ondernemer wil je groeien, verduurzamen of je bedrijfsprocessen moderniseren. Vaak betekent dit dat je meer elektriciteit nodig hebt dan je huidige aansluiting toelaat. In normale omstandigheden vraag je eenvoudig een verzwaring aan bij je netbeheerder. Maar wat als je te horen krijgt dat dit niet mogelijk is vanwege netcongestie? Deze situatie vormt voor steeds meer ondernemers een obstakel voor hun groei- of duurzaamheidambities. Toch hoeft een afwijzing voor netverzwaring niet het einde van je plannen te betekenen. Wij laten zien wat voor jou van belang is.
In het kort
- Een afgewezen verzwaringsaanvraag betekent niet dat je plannen onmogelijk zijn
- Alternatieven zoals energiebesparing, piekmanagement en energieopslag kunnen ruimte creëren binnen je huidige aansluiting
- Flexibele contractvormen, zoals tijdgebonden contracten, bieden mogelijkheden om toch meer transportcapaciteit te krijgen
- Samenwerking met andere bedrijven opent deuren voor gedeelde oplossingen zoals een collectieve aansluiting of directe lijn
- Een gefaseerde aanpak van je plannen kan helpen om binnen de beschikbare netcapaciteit te blijven
- Alternatieve energiebronnen zoals biogas of waterstof vormen in sommige gevallen een uitweg
Aansluiting verzwaren bij netcongestie: wat speelt er?
Het Nederlandse elektriciteitsnet kampt met toenemende drukte. De snelle elektrificatie van onze samenleving en de groei van duurzame energieopwekking zetten het net onder druk. Op steeds meer plekken raakt het net aan zijn maximale capaciteit – een situatie die we netcongestie noemen.
Voor ondernemers manifesteert zich dit probleem meestal wanneer ze hun elektrische aansluiting willen verzwaren. Waar dit voorheen vaak een routinekwestie betrof, ontvangen steeds meer bedrijven nu een afwijzing of komen ze op een lange wachtlijst.
De afwijzing van een verzwaringsaanvraag komt in verschillende varianten voor. Soms ontvang je een volledige afwijzing, waarbij de netbeheerder aangeeft dat er geen enkele extra capaciteit beschikbaar komt. In andere gevallen krijg je een gedeeltelijke toewijzing waarbij je slechts een deel van de gevraagde capaciteit toegewezen krijgt. Ook komt het voor dat je een tijdelijke afwijzing ontvangt met plaatsing op een wachtlijst zonder duidelijke indicatie wanneer je aan de beurt komt.
De impact van deze afwijzingen varieert per bedrijf. Voor sommige ondernemers betekent het een tijdelijke vertraging van hun plannen. Voor anderen vormt het een existentiële bedreiging, bijvoorbeeld wanneer machines al gekocht zijn die niet operationeel kunnen worden zonder extra vermogen.
Tegelijkertijd verandert het landschap van mogelijke oplossingen snel. Netbeheerders experimenteren met nieuwe contractvormen, technologische innovaties maken efficiënter energiegebruik mogelijk, en samenwerkingsmodellen tussen bedrijven creëren nieuwe kansen.
Wat zijn de risico’s?
Een afgewezen verzwaringsaanvraag brengt diverse risico’s met zich mee die je bedrijfsvoering en toekomstplannen ernstig kunnen verstoren.
Stagnatie van groei
Zonder voldoende elektriciteit kun je niet uitbreiden, waardoor je marktaandeel mogelijk krimpt terwijl concurrenten doorgroeien. Productielijnen staan stil, nieuwe machines blijven ongebruikt, en uitbreidingsplannen verdwijnen in de la.
Vertraagde verduurzaming
De overstap naar duurzamere processen vereist vaak elektrificatie – denk aan elektrische warmtepompen of inductieovens ter vervanging van gasinstallaties. Zonder extra netcapaciteit stagneert deze verduurzaming, wat zowel milieutechnisch als financieel nadelig uitpakt.
Financiële tegenvallers
Investeringen die al gedaan zijn in anticipatie op meer vermogen genereren geen rendement als ze niet operationeel kunnen worden. Denk aan machines die stil staan, personeel dat niet effectief ingezet kan worden, of nieuwe bedrijfsruimtes die niet volledig benut worden.
Gemiste subsidies
Veel verduurzamingssubsidies hanteren strikte deadlines. Als je door netcongestie je plannen niet op tijd kunt realiseren, verspeelt je mogelijk subsidiegelden waar je op gerekend had.
Verlies van klanten
Als je niet meer aan de groeiende vraag van klanten kunt voldoen of niet kunt meegaan in duurzaamheidseisen, riskeer je klantverlies aan concurrenten die wel over voldoende capaciteit beschikken.
Verhuizing of splitsing
In het meest extreme geval dwingen capaciteitsbeperkingen je tot kostbare en disruptieve beslissingen zoals bedrijfsverhuizing naar een regio zonder netcongestie of het splitsen van activiteiten over meerdere locaties.
De ernst van deze risico’s onderstreept het belang van tijdig handelen. Wachten tot het net verzwaard wordt blijkt in de meeste gevallen geen werkbare strategie – de termijnen voor netverzwaring lopen vaak op tot 5-10 jaar in ernstig congestiegebied.
Gelukkig bestaan er diverse alternatieven die je kunt inzetten om toch je doelen te bereiken, zelfs zonder de gewenste verzwaring.
Wat kun je doen: alternatieven voor verzwaring
Als je geen verzwaring kunt krijgen, hoeft dit niet het einde van je plannen te betekenen. Er bestaan verschillende benaderingen om toch vooruit te komen. Elke aanpak heeft zijn eigen voordelen, kosten en complexiteit.
1. Creëer ruimte binnen je huidige aansluiting
Vaak gebruik je niet het volledige vermogen van je huidige aansluiting optimaal. Door slim met energie om te gaan, creëer je ruimte voor uitbreiding binnen je bestaande capaciteit.
Energiescan en -besparingsmaatregelen
Begin met een gedetailleerde energiescan om overbodig energieverbruik en dus verspilling op te sporen. Energiebesparing biedt ruimte binnen je huidige capaciteit. Implementeer vervolgens energiebesparende maatregelen uit de Erkende Maatregelenlijst (EML). Het vervangen van oude apparatuur door energiezuinige alternatieven en het optimaliseren van verlichting, verwarming, koeling en ventilatie levert vaak substantiële besparingen op.
Piekmanagement
Een energiemanagementsysteem (EMS) geeft je real-time inzicht in je verbruik. Hiermee kun je het opstarten van machines spreiden om piekbelasting te verminderen. Door energiegebruik te automatiseren vlak je verbruikspieken af en stel je niet-kritische processen uit tot momenten met lagere belasting.
Energieopslag
Een batterijsysteem vangt energiepieken op en slaat deze op voor later gebruik. Tijdens piekmomenten gebruik je de opgeslagen energie om je netbelasting te verlagen. De combinatie van batterijopslag met eigen opwek zoals zonnepanelen vergroot de mogelijkheden aanzienlijk.
Proces-optimalisatie
Door werkprocessen te reorganiseren voor efficiënter energiegebruik creëer je extra ruimte. Slimme schakelingen die apparatuur automatisch uitschakelen en energierecuperatie bij energie-intensieve processen leveren vaak verrassende resultaten op.
Deze maatregelen kunnen aanzienlijke ruimte creëren binnen je huidige aansluiting. In de praktijk blijkt dat bedrijven vaak 20-30% kunnen besparen op hun piekvermogen, waardoor uitbreiding mogelijk wordt zonder verzwaring.
2. Verken flexibele contractvormen
Netbeheerders ontwikkelen nieuwe contractvormen die efficiënter gebruik van het net mogelijk maken. Deze opties ontwikkelen zich snel en verschillen per regio.
Tijdgebonden contracten bieden extra capaciteit tijdens daluren wanneer het net minder belast wordt. Hiermee kun je energie-intensieve processen plannen in deze periodes. De combinatie met energieopslag vergroot je flexibiliteit verder.
Non-firm aansluitingen geven je extra capaciteit die alleen beschikbaar is als het net het toelaat. Je accepteert dat deze capaciteit niet gegarandeerd is, maar profiteert van lagere transporttarieven in ruil voor deze flexibiliteit.
Blokstroom en reststroomcontracten maken het mogelijk om op specifieke tijdstippen extra capaciteit te gebruiken boven je gecontracteerde vermogen. Je betaalt alleen voor wat je daadwerkelijk gebruikt, ideaal voor bedrijven met voorspelbare pieken in energieverbruik.
Congestiemanagement is voor grootverbruikers (>1 MW) een interessante optie. Hierbij ontvang je een vergoeding voor het tijdelijk verminderen van je energieverbruik. Dit creëert ruimte op het net en genereert extra inkomsten.
Informeer bij je netbeheerder welke van deze opties beschikbaar zijn in jouw regio. Sommige contractvormen bevinden zich nog in de pilotfase, maar worden steeds breder uitgerold.
3. Ga collectieve oplossingen aan
Door samenwerking met andere bedrijven ontstaan nieuwe mogelijkheden die individueel niet bereikbaar zijn.
Een groepstransportovereenkomst (GTO) sluit je samen met andere bedrijven af als één gezamenlijke transportovereenkomst. De beschikbare capaciteit verdeel je onderling op basis van behoefte. Het voordeel is dat niet alle bedrijven tegelijk hun piekvermogen nodig hebben, waardoor efficiënter gebruik ontstaat.
Een collectieve aansluiting deel je met meerdere bedrijven. De kosten en capaciteit verdeel je onderling, wat leidt tot efficiënter gebruik van de beschikbare capaciteit. Dit werkt vooral goed op bedrijventerreinen waar bedrijven dicht bij elkaar gevestigd zijn.
Een directe lijn is een elektriciteitskabel rechtstreeks tussen een energieproducent en jouw bedrijf. Hiermee omzeil je het publieke elektriciteitsnet. Let wel op de specifieke wettelijke regels en meldingsplichten die hiervoor gelden.
Cable pooling houdt in dat je een netaansluiting deelt tussen bijvoorbeeld een zonnepark en een windpark. Door de complementariteit tussen deze energiebronnen te benutten (wind waait vaak als de zon niet schijnt) maak je efficiënter gebruik van de bestaande aansluiting.
Voor deze collectieve oplossingen is goede organisatie essentieel. Betrek vroegtijdig een juridisch adviseur om afspraken formeel vast te leggen en zoek naar bestaande samenwerkingen in je regio waar je bij kunt aansluiten.
4. Pas je plannen gefaseerd aan
Als directe volledige uitbreiding niet mogelijk blijkt, overweeg dan een gefaseerde aanpak.
Begin met het prioriteren van kritische processen. Bepaal welke onderdelen van je uitbreiding de hoogste prioriteit hebben en implementeer deze eerst binnen de beschikbare capaciteit. Andere elementen faseer je totdat meer capaciteit beschikbaar komt.
Hybride oplossingen bieden een tussenweg. Combineer elektrische processen met niet-elektrische alternatieven en houd tijdelijk een deel van je gasinstallaties operationeel. Maak een transitieplan naar volledige elektrificatie voor wanneer meer capaciteit beschikbaar komt.
Stem je uitbreidingsplannen slim af op de planning van netuitbreidingen. Bepaal wat nu kan en wat later moet, en creëer een flexibel groeipad dat meebeweegt met de beschikbare capaciteit. Deze aanpak vertraagt mogelijk sommige onderdelen van je plannen, maar voorkomt complete stagnatie en houdt voortgang gaande.
5. Onderzoek alternatieve energiebronnen
Soms bieden niet-elektrische energiebronnen uitkomst voor specifieke bedrijfsprocessen.
Biogas of groen gas kun je gebruiken voor verwarmingsprocessen, wat je elektriciteitsbehoefte aanzienlijk vermindert. Dit kan vaak lokaal geproduceerd worden, wat extra voordelen biedt voor duurzaamheid en leveringszekerheid.
Waterstof biedt voor sommige industriële processen een alternatief. Je kunt zelf opgewekte elektriciteit combineren met een elektrolyser voor eigen waterstofproductie. Let wel op dat deze technologie zich nog in een ontwikkelingsfase bevindt.
Warmtenetten bieden vooral op bedrijventerreinen met restwarmtebronnen kansen. Door aan te sluiten op een lokaal warmtenet verminder je de elektriciteitsvraag voor verwarming aanzienlijk.
Een eigen WKK-installatie (warmtekrachtkoppeling) produceert zowel warmte als elektriciteit, wat je energetisch rendement verhoogt. Deze kan draaien op groen gas voor een duurzaam alternatief.
Deze alternatieve bronnen verminderen je afhankelijkheid van het elektriciteitsnet en creëren daarmee ruimte voor andere processen die exclusief elektrisch moeten werken.
Meest gestelde vragen
Nee, de netbeheerder is wettelijk verplicht om iedereen aan te sluiten op het net, maar mag transportcapaciteit weigeren als het net dit niet aankan. Bij netcongestie kan een verzwaringsaanvraag dus legitiem afgewezen worden. Je hebt dan wel recht op een fysieke aansluiting, maar niet op de gevraagde transportcapaciteit. In de praktijk betekent dit dat je wel een zwaardere aansluiting kunt krijgen, maar deze niet mag gebruiken totdat er voldoende netcapaciteit beschikbaar komt.
Ja, je kunt bezwaar indienen bij je netbeheerder als je meent dat de afwijzing onterecht is. Als dit niet tot een oplossing leidt, kun je een klacht indienen bij de Autoriteit Consument & Markt (ACM). Let op dat netbeheerders wettelijk ruimte hebben om aanvragen te weigeren bij technische beperkingen. Een bezwaarprocedure biedt daarom geen garantie op succes en kan veel tijd kosten. Vaak is het effectiever om naar alternatieve oplossingen te zoeken.
De wachttijd verschilt sterk per regio. In sommige gebieden verwacht men binnen 1-2 jaar uitbreidingen, in andere pas na 2030. Op de capaciteitskaart van Netbeheer Nederland staan indicatieve termijnen. De netbeheerder kan je een specifiekere indicatie geven voor jouw locatie. Houd er rekening mee dat deze termijnen door vergunningsprocedures, materiaalschaarste en personeelstekorten vaak uitlopen. Een strategie die volledig leunt op toekomstige netverzwaring is daarom risicovol.
De kosten van een batterijsysteem hangen af van capaciteit, vermogen en kwaliteit. Voor zakelijke toepassingen variëren de prijzen globaal tussen €500 en €1.000 per kWh opslagcapaciteit. Een systeem van 100 kWh kost dus ongeveer €50.000-€100.000. De terugverdientijd ligt meestal tussen 5-8 jaar, afhankelijk van je energieprofiel en eventuele subsidies. Let op dat een batterij vooral nuttig is voor het afvlakken van pieken, niet voor het structureel verhogen van je gemiddelde energieverbruik. Huurconstructies zijn beschikbaar waarbij je maandelijks betaalt zonder grote initiële investering.
Ja, als je bereid bent je bedrijf of bedrijfsonderdelen te verhuizen, kun je in een gebied zonder netcongestie meestal wel een nieuwe aansluiting of verzwaring krijgen. Dit is uiteraard een ingrijpende beslissing met veel consequenties. Raadpleeg de capaciteitskaart van Netbeheer Nederland om gebieden te identificeren waar nog transportcapaciteit beschikbaar is. Sommige provincies en gemeenten in deze regio’s bieden vestigingssubsidies aan voor bedrijven die willen verhuizen vanuit congestiegebieden. Voor bedrijven met meerdere vestigingen kan het verplaatsen van energie-intensieve processen naar locaties zonder netcongestie een strategische optie zijn.
